Fantastisch fotograferen: de pinhole camera

Sinds september ben ik officieel begonnen met de driejarige fotografieopleiding aan TheFotoFactory in Amsterdam. Errug leuk, en soms moeilijk door alle uit te werken opdrachten die ik ergens moet inpassen tussen mijn werk, mijn kinderen, het kind-naar-clubje-of-zwemles-heen-en-weer-racen, mijn sportieve en mijn sociale activiteiten. Maar goed, dat terzijde. Vandaag wilde ik over een van die opdrachten vertellen: pinhole fotografie. Niet alleen moesten wij onderzoeken wat pinhole fotografie precies inhoudt, maar ook zelf een pinhole camera bouwen en daarmee fotograferen. Ik kwam erachter dat dat laatste niet al te makkelijk is…

Pinhole fotografie is eigenlijk de klassieke Camera Obscura in combinatie met lichtgevoelig materiaal dat het beeld opvangt, zoals film of fotografisch papier. Het onderzoeken van de techniek van pinhole fotografie geeft (of heeft het mij in ieder geval gegeven) een mooi inzicht in licht en de theorie van projectie van licht. In dit geval de projectie van licht door een klein gaatje – zo groot als een naald (ja, vandaar het logische pin-hole) en daarmee verkreeg ik weer meer inzicht in fotografie zelf, want dat is in essentie hetzelfde proces.Hieronder zie je een foto van Abelardo Morell, waarbij je ziet hoe het lampje wordt geprojecteerd op de achterkant van de doos en daarmee een goed voorbeeld geeft van wat die projectie is en doet.Interessant om uit te vinden hoe het werkt, waar het vandaan komt, dat men in de 6e eeuw voor Christus al wist van projectie van licht, en hoe het zich sindsdien heeft ontwikkeld tot het digitaal fotograferen dat we nu doen. Er zijn trouwens nog veel (begenadigd) fotografen die zich enkel en (vrijwel) alleen toeleggen op pinhole fotografie. Zoals Ilan Wolff, of bovengenoemde Abelardo Morell die de binnenkant van een kamer (acterend als camera obscura) combineert met de projectie van buiten, wat prachtige prachtige beelden oplevert.

Manhattan View Looking South in Large Room, 1996

Ilan Wolff pinhole photograph of Amsterdam

Het leuke ervan is, is dat je in feite van niets (of alles, het is maar hoe je het bekijkt) een camera kan maken. Van een blikje tot prachtige houten of kartonnen modellen: als de doos maar lichtdicht is, volledig zwart aan de binnenkant, een gaatje heeft en een ‘sluiter’… is het ‘voldoende’.

Pinhole camera by Peter Olpe

Wij moesten, zoals gezegd, ook een camera bouwen. Ik vond het zo leuk dat ik er maar liefst twee heb gemaakt.

De kleine, ondiepe camera had een korte sluitertijd van ca 10 minuten bij een nogal druilerige, grijze dag. De langere doos had een sluitertijd (onder dezelfde omstandigheden) van ca. 25 minuten… En medestudenten liepen soms zelfs aan tegen een sluitertijd van wel 35 minuten! Die tijd wordt korter naarmate het weer mooier wordt – of het pinholegaatje groter natuurlijk, maar wil je goede beelden krijgen dan moet die ook weer niet te groot worden…. Dat is dus wel ‘een dingetje’, die pinhole maken. In aluminium werkt het het best, glad geschuurd, en vooral qua doorsnee corresponderend met de grootte en diepte van je camera. Hiervoor bestaan vele rekentabels en softwareprogrammaatjes – en een heleboel serieuze verhalen. Voor mij bleef het vooral een kwestie van geluk eigenlijk.

En natuurlijk moesten we daarmee op pad in Amsterdam… wat betekende dat ik heel wat tijd doorbracht in de kou, maar ook door mensen werd aangesproken over wat ik nou aan het doen was. Een enkeling benoemde het fenomeen al bij het zien van de doos bovenop mijn statief.

Of ik kreeg vragende blikken toen ik een half uur op de grond zat om een zelfportret te maken… en mijn camera 3 keer omviel. Die foto is dus niet gelukt. Welke wel zijn gelukt (tenminste), zijn de volgende:

Je ziet links de foto en rechts het negatief. Een prima resultaat na al dat harde werken. Mocht je zelf in dit avontuur willen stappen: maak je eigen pinhole en geniet van het resultaat. Zoals je zal zien zijn er genoeg opties met gewoon film en die kan je laten ontwikkelen zoals in ‘the good old days’.

For my studies at the TheFotoFactory in Amsterdam I had to research the phenomenon: pinhole photography and then make a camera myself. The process was much fun, educational and adventurous. I enjoyed it tremendously: making my own (two!) camera’s and then seeing the result after a hard day’s work. To give you a short explanation: essentially pinhole photography is like the Camera Obscura in combination with photographic paper or film which catches the reflection of the projection through a tiny hole – the pinhole. What’s more, you can make a pinhole camera out of virtually everything, as long as it’s sealed off from light, completely dark on the inside, has a pinhole and a shutter, as well as photographic paper or film on the inside. It’s a wonderfully surprising process – and a test on your patience I have to admit. My two cameras had a shutter speed of 10 minutes and 25 minutes on the gray, drizzly day. Obviously the shutter speed speeds up when it gets sunnier, but still. It is quite frustrating to see your camera fall 3 times when you are in the process of a 25-minute photo session. That photo, I am sure you can guess, didn’t succeed (it did get nice ghostly features though). The two best results you see above. On the left you see the photo and on the right the negative. In case you want to make your own pinhole camera: click here and enjoy the process and the end result!